ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ Α. Γ. ΚΑΛΛΗ*
Ο γεωπόνος Νικόλαος Π. Μπούρας (1926-1993), αποτελεί για την Νεμέα μια εμβληματική μορφή, ως δημιουργός της Πρώτης Γιορτής Κρασιού Νεμέας στις 12 Σεπτεμβρίου 1979. Η γιορτή αυτή ως αποτέλεσμα έμπνευσης του ευφυούς αυτού ανθρώπου, έμελλε να γίνει για τα επόμενα χρόνια η αφετηρία μιας σειράς πολύ σημαντικών εκδηλώσεων με βάση το τρίπτυχο οίνος – ιστορία – πολιτισμός, και στόχο την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής της Νεμέας που αποτελεί την μεγαλύτερη αμπελοοινική ζώνη της χώρας.
ΕΝ ΕΤΗ 1926: Ο Νικόλαος Π. Μπούρας γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου του 1926 στη Μαγούλα της Σπάρτης, την ίδια ακριβώς χρονιά που γεννήθηκαν ο Βάιντα, η Λαμπέτη, η Μονρόε, ο Κάστρο, ο Βέγγος, ο Κουνδούρος, ο Μουστακλής, η Αρβελέρ, ο Φουκό. Μια γενιά δηλαδή σπουδαίων ανθρώπων καθείς στο είδος του, που θα αφήσουν ανεξίτηλο το στίγμα τους για τα επόμενα χρόνια. Ο Νίκος ήταν ένας απ’ αυτούς. Ιδιαίτερος, μοναδικός και σπάνιος ως χαρακτήρας. Στην Ελλάδα του 1926, τέσσερα χρόνια μετά την καταστροφή της Σμύρνης, κυριαρχεί ένα ρευστό πολιτικό σκηνικό όπου εναλλάσσονται πρόσωπα και κυβερνήσεις που προσπαθούν επί ματαίων να βρουν ένα σταθερό βηματισμό (Κουντουριώτης, Πάγκαλος, Ευταξίας, Κονδύλης, Ζαΐμης) για την ευημερία και την ανάπτυξη της χώρας. Σε διεθνές επίπεδο κυριαρχεί η άνοδος του ιταλικού φασιστικού κόμματος του Μ. Μουσολίνι, ο Χιροχίτο στο θρόνο της Ιαπωνίας, οι διαδηλώσεις στην Αμερική υπέρ των Σάκκο και Βαντσέττι, η ένταξη στην Κοινωνία των Εθνών της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Γεγονότα που θα γίνουν αιτία ανατροπής της παγκόσμιας ειρήνης τα επόμενα χρόνια.
Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ: Ο Νικόλαος Μπούρας λοιπόν, έρχεται στη ζωή στις 14-6-1926 σε μια δύσκολη και ιδιαίτερη ιστορική περίοδο. Υπήρξε γόνος αριστοκρατικής οικογένειας. Πατέρας του, ο γεωπόνος Παναγιώτης Αθ. Μπούρας, που θα χρηματίσει Υφυπουργός Γεωργίας και μητέρα του η δασκάλα του Αρσακείου, Αθηνά Ασπιώτη. Ο Παναγιώτης και η Αθηνά αποκτούν τέσσερα παιδιά, τον Αθανάσιο, τον Ηλία, τον Νίκο και την Αικατερίνη που τα μεγαλώνουν σ’ ένα περιβάλλον όπου κυριαρχεί η γνώση, η ευγένεια αλλά και οι αυστηροί κανόνες της αστικής τάξης.
ΤΑ ΑΔΕΛΦΙΑ ΤΟΥ: Ο Αθανάσιος Μπούρας, γιατρός, σκοτώνεται στον Εμφύλιο Πόλεμο. Η Αικατερίνη Μπούρα, τελειόφοιτος του Αρσακείου, πεθαίνει από την επάρατο νόσο σε νεαρή ηλικία. Ο Ηλίας Μπούρας αφού τελείωσε την Νομική Σχολή Αθηνών, φεύγει για την Αμερική όπου και εργάζεται στο Νομικό Τμήμα του Λευκού Οίκου. Ο Νικόλαος Μπούρας, σπουδάζει στην Γεωπονική σχολή Αθηνών (αν και λάτρης της φιλοσοφίας και της ποίησης – στο βιογραφικό του ας προστεθεί και μια ποιητική συλλογή) και συνεχίζει τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Ιταλία και στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΙΤ), όπου και εξειδικεύεται στην φυτοπαθολογία.
ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ: Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, εντάσσεται στο δυναμικό της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος και ξεκινά την σταδιοδρομία του ως γεωπόνος στο Υποκατάστημα της Αγροτικής στην Νεμέα, όπου και δείχνει τα πρώτα δείγματα γραφής του ως άνθρωπος και επιστήμονας. Θα επανέλθει μετά από μερικά χρόνια για να βάλει την σφραγίδα του στα δρώμενα της πόλης.
Η ΧΑΡΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ: Η μετάθεσή του όμως στον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας, έμελλε να γίνει η αιτία να γνωρίσει την Χαρά Καραβασίλη που για τα επόμενα χρόνια θα είναι ο φύλακας άγγελός του. Ανάμεσα στους δύο νέους αναπτύσσετε ένα ρομαντικό ειδύλλιο που καταλήγει σ’ έναν γάμο που θα διαρκέσει 36 ολόκληρα χρόνια. Αυτή ακριβώς η σχέση που ο ίδιος υπερασπίζεται με πάθος, θα γίνει και η αιτία για να τον αποκληρώσει ο πατέρας του, εστιάζοντας στην «ταπεινή» καταγωγή τής κοπέλας, αλλά και στην πεισματική άρνηση του Νίκου να την εγκαταλείψει διαλύοντας τον γάμο του. Η σπουδαία όμως αυτή γυναίκα μετά από πολλά χρόνια θα σταθεί στο πλευρό αυτού του δύσκολου ανθρώπου, δείχνοντάς του αγάπη και σεβασμό. Κι εκείνος, πεθαίνοντας στα χέρια της, τής ζητά να τον συγχωρήσει για όλα τα δεινά που τους είχε προξενήσει.
ΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΧΡΟΝΙΑ: Από το σημείο λοιπόν αυτό, όπου ο πατέρας του τον αποκληρώνει, ξεκινά ένας δύσκολος αγώνας επιβίωσης αλλά και οικογενειακής ευτυχίας, μιας και ο ίδιος εξελίσσετε σ’ έναν ιδανικό πατέρα μετά την απόκτηση των τεσσάρων παιδιών του, που τον στηρίζουν μέχρι και το τέλος της πολυτάραχης ζωής του. Όμως η περιπέτειά του δεν έχει τέλος. Η Οδύσσεια του έχει ακόμη πολλά κεφάλαια.
ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ: Το 1971, κατά την διάρκεια της δικτατορίας, οδηγείται σε αναγκαστική παραίτηση από τον ανώτερο επιθεωρητή της Αγροτικής Τράπεζας, λόγω του ότι αρνείται να συμμορφωθεί προς τας υποδείξεις του, που αφορούν την παράδοση μιας πρωτοποριακής του εργασίας που έχει να κάνει με τον σχεδιασμό και την οργάνωση θερμοκηπίων, αλλά και πειραματικών καλλιεργειών άμεσα συνδεδεμένων με αυτά, ώστε να την προωθήσει στο Υπουργείο Γεωργίας με δική του υπογραφή. Ο Νίκος δεν δέχεται επ ουδενί να καρπωθεί άλλος την δική του πολύχρονη εργασία και τότε ο επιθεωρητής εκβιαστικά του προτείνει δύο λύσεις: ή δυσμενή μετάθεση στα σύνορα, ή παραίτηση. Λόγω της δύσκολης μετακίνησης της εξαμελούς οικογένειάς του αποδέχεται αναγκαστικά την παραίτηση. Έτσι, το 1971 μετά από μια πολλά υποσχόμενη καριέρα, οδηγείται στην ανεργία και στο οικονομικό αδιέξοδο, επειδή τόλμησε να υπερασπιστεί το επιστημονικό του κύρος, τις ιδέες του και την οικογένειά του. (Ήθελε λέει να είναι ελεύθερος … σκοτώστε τον όπως θα έλεγε και ο Ν. Καζαντζάκης).
ΑΡΓΟΣ ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ: Μετά την αναγκαστική του παραίτηση, εγκαθίσταται στο Άργος όπου με την στήριξη της γυναίκας του κι ενός καλού του φίλου γεωπόνου, ανοίγει κατάστημα με γεωργικά φάρμακα. Ο αγώνας είναι μεγάλος όπως και οι οικονομικές δυσκολίες του νέου εγχειρήματός του, γιατί τα περισσότερα φάρμακα δίνονται με ανοιχτή πίστωση και τις πιο πολλές φορές δωρεάν σε αδύναμους αγρότες. Η ιδεολογία του και οι αξίες του για ακόμη μια φορά υπερτερούν του οικονομικού του συμφέροντος. Την συγκεκριμένη επίσης περίοδο επιδεινώνεται και ένα χρόνιο πρόβλημα της υγείας του εξ αιτίας της άμεσης επαφής του με τα φυτοφάρμακα.
Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟ ΠΕΠΕΛΑΣΗ: Το γεγονός αυτό, της επιδείνωσης της υγείας του, γίνεται η αιτία να κινητοποιηθεί ο φύλακας άγγελός του, η Χαρά, προβαίνοντας σε μια ενέργεια που ο ίδιος αγνοούσε και λόγω χαρακτήρα δε θα συναινούσε επ ουδενί να πραγματοποιηθεί. Συναντά τον τότε Διοικητή της Αγροτικής Τράπεζας Αδαμάντιο Πεπελάση (περίοδο μεταπολίτευσης) και αφού του εξιστορεί τον αληθινό λόγο παραίτησης του Νίκου, τού ζητά να επανέλθει στη τράπεζα. Με παρέμβαση λοιπόν αυτού του μεγάλου οικονομολόγου και ανθρώπου, όπως απεδείχθη, ο Νίκος επανέρχεται στην Αγροτική Τράπεζα για να προσφέρει και πάλι με αυταπάρνηση τις υπηρεσίες του.
ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΔΗΜΟΤΗΣ ΚΑΜΑΡΙΟΥ: Σε μια από τις μεταθέσεις του, δίνει το πρώτο δείγμα γραφής της νέας του περιόδου, στο Καμάρι Κορινθίας, όπου ναυλώνει ψεκαστικό ελικόπτερο παίρνοντας προσωπικό δάνειο για να σώσει τη σοδειά των αγροτών, που βρίσκονταν σε απόγνωση. Η σοδειά σώζεται και η τοπική αρχή τον ανακηρύσσει «επίτιμο δημότη» Καμαρίου αναγνωρίζοντας τη μεγάλη του προσφορά. Το ταξίδι του όμως δεν σταματά εκεί. Αρχίζουν ξανά οι μεταθέσεις. Κόρινθος, Παραμυθιά, Νεμέα.
ΝΕΜΕΑ – ΓΙΟΡΤΗ ΚΡΑΣΙΟΥ: Στη Νεμέα, στον τόπο του μύθου, της ιστορίας και του οίνου, νιώθει να αναβαπτίζονται τα όνειρα και οι ελπίδες του. Αγοράζει με μεγάλες θυσίες ένα χτήμα στην περιοχή του «Αχλαδιά» και σχεδιάζει να γίνει αυτό το ησυχαστήριό του, αλλά και ο τόπος των πειραμάτων του πάνω στην αγροτική παραγωγή. Ονειρεύεται να δει την Νεμέα ένα κέντρο οίνου, πολιτισμού και εμπορίου όπως είναι αντίστοιχα της Γαλλίας και της Ιταλίας. Το όραμα και η πίστη του για
την Νεμέα τον οδηγεί στη δημιουργία της πρώτης «Γιορτής Κρασιού Νεμέας» στις 12 Σεπτεμβρίου 1979 (κατά μοιραία σύμπτωση πεθαίνει μετά από 14 χρόνια ακριβώς την ίδια ημερομηνία με τραγικό τρόπο στις 12 Σεπτεμβρίου του 1993). Για μια ακόμη φορά παίρνει προσωπικό δάνειο όχι για τον ίδιο, αλλά για την Νεμέα που αγαπά θεωρώντας την κομμάτι από τα όνειρά του. Έτσι αρχίζει κάτι που στην αρχή φάνταζε αδύνατο και απατηλό. Για την υλοποίηση της Γιορτής Κρασιού πρωτοστατούν τα τέσσερα παιδιά του (Θάνος, Αθηνά, Παναγιώτης, Λευτέρης) αλλά και μια ομάδα νέων ανθρώπων (ενδεικτικά αναφέρω Β. Μπαϊρακτάρης, Κ. Μητραβέλας, Π. Μπεκιάρης, Γ. Παπανικολάου, Π. Πλακογιάννης, Χ. Καραντζιάς, Γ. Λέκκας) που ενθουσιάζονται με το όραμά του. Οι νέοι αυτοί άνθρωποι, προσθέτουν τις λιγοστές τους οικονομίες στο δάνειο του Νίκου, εργάζονται αφιλοκερδώς ατελείωτες ώρες, σχεδιάζουν πάνω σε χασαπόχαρτα διαφημιστικά μηνύματα, ασπρίζουν τα πεζοδρόμια του κεντρικού δρόμου έως την πλατεία όπου θα γινόταν η γιορτή και διαφημίζουν το μεγάλο γεγονός μέσω του παράνομου ερασιτεχνικού σταθμού του Κ. Μητραβέλα που καλούσε τον κόσμο να έρθει στη Νεμέα να γευτεί δωρεάν το μοναδικό της κρασί (για την ιστορία, δύο μέρες μετά την γιορτή ο Κώστας συλλαμβάνεται από την Ασφάλεια Κορίνθου, όπου οδηγείται σιδεροδέσμιος και παράλληλα κατάσχονται οι δίσκοι, τα μηχανήματα και ο ηλεκτρολογικός εξοπλισμός του σταθμού που χρησιμοποιήθηκε για την Γιορτή Κρασιού). Αυτοί οι νέοι λοιπόν που συνεπαίρνονται από τον ενθουσιασμό του Νίκου στήνουν τραπέζια, καρέκλες, διαμορφώνουν τον περιβάλλοντα χώρο, γεμίζουν τις κανάτες κρασί από τον Συνεταιρισμό και τις προσφέρουν δωρεάν στους επισκέπτες, ντύνονται με παραδοσιακές στολές για να χορέψουν και να σκορπίσουν το κέφι. Μαζί τους ακολουθεί και ο τότε πρόεδρος της κοινότητας Νεμέας, ο αείμνηστος Μ. Βελέντζας που συμμερίζεται τον μεγάλο τους αγώνα, και τους παραχωρεί το κοινοτικό κατάστημα, την πλατεία Ηρώων, και δωρεάν ρεύμα για να μπορέσει να λειτουργήσει η ορχήστρα που πληρώθηκε εξ ολοκλήρου από τον Ν. Μπούρα. Το μεγάλο αυτό γεγονός της πρώτης γιορτής πυροδοτεί τα επόμενα χρόνια τις ιστορικές πλέον γιορτές κρασιού στο Αθλητικό Στάδιο Νεμέας, όπου παρέλασαν οι πιο μεγάλοι καλλιτέχνες του ελληνικού πενταγράμμου, αλλά και τις σημερινές με την νέα τους ονομασία ως «Μεγάλες Μέρες της Νεμέας», καθιστώντας την περιοχή μας ένα πραγματικό κέντρο οίνου και πολιτισμού όπως ακριβώς το είχε οραματιστεί ο Νίκος Μπούρας.
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΓΙΟΡΤΗΣ: Η Γιορτή Κρασιού Νεμέας του 1979 έθεσε τις βάσεις για το μέλλον και είχε μεγάλη επιτυχία κυρίως στους απλούς ανθρώπους που ενστερνίστηκαν τις ανησυχίες και τον ενθουσιασμό του Νίκου. Για κάποιους άλλους (όπως συμβαίνει πάντα με τους πρωτοπόρους) άφησε γεύση ακόμη μιας «τρέλας» του Μπούρα του γεωπόνου. Στη δε οικογένειά του πρόσθεσε ένα δυσβάσταχτο χρέος που δυσκόλεψε την επιβίωσή της τα επόμενα χρόνια.
ΝΕΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ: Όμως τίποτα δεν τον πτοεί. Στην κάθε δυσκολία, στον κάθε πικρό λόγο, απαντά με το χαμόγελο, την καλή του καρδιά και το δημιουργικό του πνεύμα. Ξεκινά μια σειρά νέων πειραμάτων στο χτήμα του στη Νεμέα που για ακόμη μια φορά όπως και στο παρελθόν πετυχαίνει θαυμαστά αποτελέσματα πάνω σε δύο κυρίως προϊόντα, την πατάτα και την ντομάτα. Το μεγάλο του όμως χρέος, απόρροια και του δανείου που είχε πάρει για την Γιορτή Κρασιού, τον υποχρεώνει να πουλήσει τα δικαιώματα των επιτευγμάτων του σε μια μεγάλη φυτοφαρμακευτική εταιρεία.
ΚΛΕΙΝΟΝΤΑΣ ΕΝΑΝ ΚΥΚΛΟ: Αφού διευθετεί τις εκκρεμούσες υποχρεώσεις του στην Νεμέα φεύγει για την τελευταία του μετάθεση στην Αγροτική Τράπεζα Κορίνθου όπου θα πάρει την σύνταξή του με τον μεγαλύτερο βαθμό και θα φύγει πιο φτωχός κι απ’ ότι είχε ξεκινήσει στα πρώτα του βήματα.
ΑΚΟΜΗ ΕΝΑ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΠΡΟ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ:
Στα χρόνια που ακολουθούν, δημιουργεί μια δική του επιχείρηση διάθεσης αγροτικών προϊόντων, που σκοπό έχει την παράκαμψη των μεσαζόντων και την ενίσχυση των παραγωγών του πρωτογενούς τομέα. Όπως πάντα, προσπαθεί να υπηρετήσει το δίκαιο κόντρα στους νόμους της αγοράς που θέλει το κέρδος των ολίγων να υπερτερεί έναντι των πολλών. Βλέπεις δεν γεννήθηκε έμπορος, γεννήθηκε άνθρωπος που καταρρέει όταν διακρίνει στο βλέμμα του άλλου την απόγνωση και την ανέχεια. Στις συναλλαγές που έχει με τους αγρότες προτιμά πολλές φορές να τους πληρώνει περισσότερα απ’ όσα ο ίδιος εισπράττει όταν πουλά τα προϊόντα τους.
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΑΞΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ:
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1993 ξεκινά να πάει στο Λέχαιο να φορτώσει, όπως έκανε πάντα. Συνεχίζει να κάνει διανομές γεωργικών προϊόντων παρακάμπτοντας όλους εκείνους που μια ζωή συγκρούστηκε μαζί τους. Ακόμη και τώρα καθοδηγείται από ιδέες και αξίες που θέλουν μια κοινωνία πιο δίκαιη, πιο όμορφη, πιο ελεύθερη, όπου όλοι θα είναι για όλους, ίσοι μεταξύ ίσων, χωρίς πείνα και δυστυχία.Είναι 12 του Σεπτέμβρη του 1993, είναι 67 χρονών, ακόμη του απομένουν λίγα δευτερόλεπτα ζωής … στο μυαλό του η επιστροφή, η αγαπημένη του Χαρά, που μετά από τόσα χρόνια του μιλά με την ίδια τρυφερότητα της πρώτης τους γνωριμίας, τα παιδιά του που σαν ψέματα είχαν κιόλας μεγαλώσει, τα χρόνια που πέρασαν δύσκολα μα και τόσο όμορφα, οι ατελείωτοι αγώνες, οι ατελείωτες αφετηρίες σ’ ένα ταξίδι ζωής σαν τις αχτίνες του ήλιου που διαχέονται μέσα στο σκοτεινό δωμάτιο από τις παλιές ξύλινες γρίλιες του εξωφύλλου.
Είναι 12 του Σεπτέμβρη του 1993 … πρωί, ξημερώματα … και καθώς βγαίνει στην παλαιά εθνική οδό, ένα επιβατικό αυτοκίνητο με οδηγό κάποιον που γύριζε από την Κόρινθο, από ολονύχτιο γαμήλιο γλέντι, τον χτυπά πλαγιομετωπικά τραυματίζοντάς τον θανάσιμα. Το ασθενοφόρο που σπεύδει στο σημείο, από κακή εκτίμηση παίρνει πρώτα τον άλλον και τον αφήνει για να τον μεταφέρουν οι επόμενοι. Σ’ εκείνα τα κρίσιμα δευτερόλεπτα ξεψυχά αφήνοντας την τελευταία του πνοή πάνω στην άσφαλτο. Θα μπορούσε να είχε ζήσει. Όμως ακόμη και την ύστατη στιγμή του, προτεραιότητα έχουν … οι άλλοι … όπως σε όλη του τη ζωή…Είναι 12 του Σεπτέμβρη του 1993 … ξημερώνει μια καινούργια μέρα, όμως ο άνθρωπος που αγάπησε τους ανθρώπους δεν είναι πια εδώ … έφυγε για πάντα … για την γειτονιά των αγγέλων … για την τελευταία μετάθεση της ζωής του στην οδό ονείρων.
*Αριστοτέλης Γ. Καλλής Επ. Πρ. Εμπορικού Συλλόγου Νεμέας Πτ. Πολιτ. Τμήματος Νομικής Σχολής Αθηνών Nemeahistory.blogspot.com
Υ.Γ.1.Το κείμενο αυτό είναι συγχρόνως μια επίσημη πρόταση στον Δήμο Νεμέας όπως καθιερωθεί στις «Μεγάλες Μέρες της Νεμέας» ένα βραβείο καινοτομίας με την ονομασία «ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΠΟΥΡΑ». Θέλω να πιστεύω πως θα είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής σ’ έναν σπουδαίο άνθρωπο που τίμησε την Νεμέα με το έργο του.
Y.Γ.2.Τραγική υποσημείωση – δείγμα της μεγάλης του ευαισθησίας: Το τελευταίο διάστημα της ζωής του είχε υπό την προστασίαν του στο χτήμα του μια αδέσποτη σκυλίτσα που είχε γεννήσει. Παρά τις μεγάλες του οικονομικές δυσκολίες είχε βρει τον τρόπο να συντηρεί το άτυχο ζώο και τα μικρά του. Είχε έρθει σε μια άτυπη συμφωνία με έναν προφανώς εξίσου ευαίσθητο και φιλόζωο περιπτερά, όπου του έδινε από τα φρούτα που εμπορεύονταν (εν είδη ανταλλαγής) και έπαιρνε γάλα για να το δίνει στη σκύλα και τα νεογέννητά της. Η σκυλίτσα αυτή πέθανε στις 14 Σεπτεμβρίου 1993, δύο μέρες μετά τον τραγικό θάνατο του Νίκου, διαισθανόμενη την απώλεια του ευεργέτη της. Ακόμη και η φύση κατά έναν ιδιαίτερο τρόπο απέδιδε το ύστατο χαίρε σε έναν αγνό και ευαίσθητο άνθρωπο.
Y.Γ.3.Ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη την Αθηνά Μπούρα κόρη το αειμνήστου Νίκου Μπούρα.
Y.Γ.4.Επίσημη πρόταση προς τον Δήμο Νεμέας.
