Να σημειωθεί πως η Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής αποφάσισε να διεξαχθεί διευρυμένη συζήτηση με κοινή συνεδρίαση τριών κοινοβουλευτικών επιτροπών. Συγκεκριμένα, 149 βουλευτές των επιτροπών Δημόσιας Διοίκησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ισότητας θα συζητήσουν τις ρυθμίσεις για την ισότητα στο γάμο σε τέσσερις συνεδριάσεις έως και την ερχόμενη Δευτέρα 12 Φεβρουαρίου. Στην συνέχεια το σχέδιο νόμου θα μπει για διήμερη συζήτηση στην Ολομέλεια στις 14 Φεβρουαρίου και θα ολοκληρωθεί το βράδυ της επόμενης ημέρας με την διεξαγωγή ψηφοφορίας.
Πάντως, οι ηγεσίες Νέας Δημοκρατίας, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, Νέας Αριστεράς και Πλεύσης Ελευθερίας έχουν ήδη δηλώσει ότι θα υπερψηφίσουν. Οι πέντε κοινοβουλευτικές ομάδες αθροίζουν 243 βουλευτές, είναι όμως σαφές ότι δεν θα ακολουθήσουν όλοι την «γραμμή» και θα τοποθετηθούν με βάση την συνείδηση τους . Συνολικά, αναμένεται να διαφοροποιηθούν 60 με 70 βουλευτές από ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ που σημαίνει ότι το νομοσχέδιο έχει προοπτικές να ψηφιστεί από περίπου 170 με 180.
Αρκετοί από τους διαφωνούντες των τριών κομμάτων είναι μέλη των επιτροπών και θα έχουν την δυνατότητα τις επόμενες ημέρες να αναπτύξουν τους προβληματισμού τους.
Τι προβλέπει το σχέδιο νόμου
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση το νομοσχέδιο αποσκοπεί στη διασφάλιση της αρχής της ισότητας, μέσω της επέκτασης της δυνατότητας σύναψης γάμου και σε πρόσωπα του ίδιου φύλου και στην ενίσχυση της προστασίας από διακρίσεις, προς την κατεύθυνση της υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ. Αντικείμενο των ρυθμίσεων αποτελούν: α) η τροποποίηση του Αστικού Κώδικα, προκειμένου να αναγνωρισθεί η δυνατότητα σύναψης γάμου από πρόσωπα του ίδιου φύλου, β) οι αναγκαίες παρεμβάσεις στην εργατική νομοθεσία για την προστασία των ομοφύλων συζύγων και γονέων, γ) η διεύρυνση της προστασίας από διακρίσεις και δ) η ειδικότερη ρύθμιση σχέσεων με στοιχεία αλλοδαπότητας.
Εισηγητής εκ μέρους της κυβέρνησης έχει αναλάβει ο υπουργός Επικρατείας Άκης Σκέρτσος ενώ για την ΚΟ της ΝΔ θα τοποθετηθεί η κυρία Μαρία Συρεγγέλα και κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος ο κ. Κώστας Τσιάρας. Εισηγήτρια για τον ΣΥΡΙΖΑ αναλαμβάνει η βουλευτής Επικρατείας Έλενα Ακρίτα και ειδικός αγορητής για το ΠΑΣΟΚ ο κ. Παύλος Χρηστίδης.
Ποιοι διαφωνούν
Ειδικά σε ό,τι αφορά τη Νέα Δημοκρματία, το Μέγαρο Μαξίμου κατάφερε να περιορίσει σημαντικά τις αρχικές εναντιώσεις. Οι εκτιμήσεις υπολογίζουν τις αποχές βουλευτών να μην ξεπεράσουν τις 50-55. Πέραν αυτού, οι κυβερνητικοί χειρισμοί έχουν σχεδόν «κανονικοποιήσει» τις «γαλάζιες» παραφωνίες, έτσι ώστε να θεωρείται πιο λογικό να διαφοροποιηθεί στον γάμο των ομόφυλων ένας βουλευτής της Ν.Δ. από ό,τι ένας του ΠΑΣΟΚ ή, πολύ περισσότερο, του ΣΥΡΙΖΑ. Με αυτά τα δεδομένα, το ενδιαφέρον εστιάζεται σε επιμέρους τοποθετήσεις και ιδίως στην ψήφο των μελών της κυβέρνησης. Εκτός του υπουργού Επικρατείας Μάκη Βορίδη, ο οποίος θα πάει σε «αποχή» με την πλήρη ανοχή του πρωθυπουργού, τη διαφωνία του έχει εκφράσει ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Γιάννης Μπούγας, ενώ φημολογούνται οι διαφοροποιήσεις της υφυπουργού Οικογένειας Μαρίας Κεφάλα και του υφυπουργού Εθνικής Αμυνας Γιάννη Κεφαλογιάννη. Στο στρατόπεδο των «όχι» κατατάσσονται ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος αναμένεται να αναπτύξει στο Κοινοβούλιο τους λόγους της διαφωνίας του, και περίπου ακόμη 21 βουλευτές της Ν.Δ., ήτοι οι Μίλτος Χρυσομάλλης, Ευριπίδης Στυλιανίδης, Θανάσης Δαβάκης, Θεόδωρος Καράογλου, Περικλής Μαντάς, Γιάννης Λαμπρόπουλος, Γιάννης Ανδριανός, Κώστας Βλάσης, Ανδρέας Κατσανιώτης, Κώστας Καραγκούνης, Μάριος Σαλμάς, Μάξιμος Χαρακόπουλος, Βασίλης Γιόγιακας, Δημήτρης Κούβελας, Γιάννης Πασχαλίδης, Φώντας Μπαραλιάκος, Θεόφιλος Λεονταρίδης, Αννα Καραμανλή, Φωτεινή Αραμπατζή, Κώστας Γκιουλέκας και Θάνος Πλεύρης.
Στα δύο
Το επόμενο κοινοβουλευτικό δεκαήμερο δεν αναμένεται ανέφελο ούτε για το ΠΑΣΟΚ. Στην τελευταία συνεδρίαση της Κ.Ο., 12-15 βουλευτές εξέφρασαν ισχυρές επιφυλάξεις. Μεταξύ αυτών, η γραμματέας της Κ.Ο. Ευαγγελία Λιακούλη, ο αντιπρόεδρος της Βουλής Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος και οι Απόστολος Πάνας, Χριστίνα Σταρακά, Ανδρέας Πουλάς, Τάσος Νικολαΐδης, Κατερίνα Καζάνη, Ελένη Βατσινά, Παναγιώτης Παρασκευαΐδης και Σταύρος Μιχαηλίδης. Οσοι τελικά εμμείνουν στις επιφυλάξεις τους, θα τις εκδηλώσουν με αποχή, ενώ θα απέχουν και οι δύο μειονοτικοί βουλευτές του ΠΑΣΟΚ.
Στο στρατόπεδο του ΣΥΡΙΖΑ το πρόβλημα δεν είναι αριθμητικό αλλά πολιτικό, καθώς οι ΛOATKI+ διεκδικήσεις αποτελούν σχεδόν καταστατική αρχή του κόμματος, δημιουργώντας δεσμεύσεις στα όρια της «κομματικής πειθαρχίας» για τους βουλευτές. Παρά ταύτα, ο Παύλος Πολάκης φέρεται να έχει διαμηνύσει ότι την ημέρα της ψηφοφορίας θα βρίσκεται στην Κρήτη, γεγονός που τον έχει φέρει αντιμέτωπο με τον Στέφανο Κασσελάκη, αλλά και με την προοπτική διαγραφής του. Εντονο προβληματισμό για τον γάμο και την τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια φέρεται να εκφράζει και η βουλευτής Β’ Πειραιά, Νίνα Κασιμάτη, ενώ αντίθετα η Αθηνά Λινού θα στηρίξει τις κυβερνητικές ρυθμίσεις.
Πάντως, για να επιβεβαιωθούν τα προγνωστικά θα πρέπει το βράδυ της Πέμπτης 15 Φεβρουαρίου να διεξαχθεί ονομαστική ψηφοφορία. Μόνο σε αυτή την περίπτωση θα κληθούν ένας προς έναν οι βουλευτές και θα δηλώσουν στο ηλεκτρονικό σύστημα της Βουλής αν είναι υπέρ ή κατά του νομοσχεδίου, ή απλώς θα καταγραφούν ως απόντες. Ωστόσο, για να διεξαχθεί ονομαστική ψηφοφορία, θα πρέπει να κατατεθεί σχετικό αίτημα, υπογεγραμμένο από 15 βουλευτές. Οι Κ.Ο. με 15 και άνω βουλευτές είναι τα κόμματα από τη Ν.Δ. έως το ΚΚΕ. Είναι δεδομένο πως ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ επιθυμούν να εκθέσουν τις «παραφωνίες» της πλειοψηφίας, ωστόσο, γνωρίζουν ότι αντίστοιχα εσωκομματικά προβλήματα αντιμετωπίζουν και οι ίδιοι. Το ΚΚΕ έχει ξεκαθαρίσει ότι θα καταψηφίσει, αλλά δεν εκφράζεται με βεβαιότητα ότι θα ζητήσει ονομαστική.
Από εκεί και κάτω θα πρέπει να υπάρξουν συμμαχίες και κατάθεση κοινού αιτήματος. Ελληνική Λύση, Σπαρτιάτες και Νίκη βρίσκονται σε διαρκή σύγκρουση και έως σήμερα δεν έχουν καταθέσει ούτε μία κοινή πρόταση. Θα μπορούσε να υπάρξει συνένωση δυνάμεων Νέας Αριστεράς και Ζωής Κωνσταντοπούλου, που μπορεί να ερμηνευτεί ως έναρξη ευρύτερης σύμπλευσης, κάτι που όμως δεν επιθυμούν οι δύο πλευρές. Εάν δεν κατατεθεί αίτημα ονομαστικής, τα κόμματα θα εκφραστούν στην ψηφοφορία διά των εισηγητών τους και τα πρακτικά θα καταγράψουν ότι το σχέδιο νόμου ψηφίστηκε από 5 κόμματα.
Το νομοσχέδιο αποτελείται από επτά κεφάλαια. Από τον τίτλο του διαφαίνεται η προσπάθεια που καταβάλλεται προς αποφυγήν παρερμηνειών και διέγερση παθών, εφόσον εισάγεται ως «Ισότητα στον πολιτικό γάμο, τροποποίηση του Αστικού Κώδικα». Με τη μέγιστη προσοχή ώστε να μη θίξει, πρώτη από όλους, την Εκκλησία. Διευκρινίζεται, δηλαδή, ευθύς εξ αρχής ότι πρόκειται για τον πολιτικό γάμο ομοφύλων, όχι τον θρησκευτικό. Στην πράξη, βεβαίως, ουδέποτε ετέθη ζήτημα ομόφυλου θρησκευτικού γάμου, εξ ου και στο κείμενο ο όρος «πολιτικός γάμος» δεν υπάρχει ούτε μία φορά.
Οπως δεν υπάρχει καμία επέμβαση στις διατάξεις που διέπουν την τεκνοθεσία (υιοθεσία) στην Ελλάδα. Το συγκεκριμένο ζήτημα έρχεται στην επιφάνεια κυρίως στο Κεφάλαιο Ε’, περί «ρύθμισης σχέσεων με στοιχεία αλλοδαπότητας». Επικεντρώνοντας στην υπό όρους αναγνώριση εν Ελλάδι γάμων προσώπων του ίδιου φύλου οι οποίοι τελέστηκαν στο εξωτερικό μεταξύ Ελλήνων πολιτών. Επ’ αυτού εισάγεται αναγνώριση της γονεϊκής σχέσης, ανεξαρτήτως του φύλου του ενός ή των δύο γονέων και, κυρίως, ακόμη και με μη προβλεπόμενο στο ελληνικό δίκαιο τρόπο. Υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, ότι η γονεϊκή σχέση έχει καταχωριστεί σε δημόσιο έγγραφο χώρας του εξωτερικού.
Επιπλέον, το Κεφάλαιο Ε’ ορίζει τη νομική μεταχείριση της υιοθεσίας από συζύγους του ίδιου φύλου ή της υιοθεσίας του παιδιού του ενός ομόφυλου συζύγου από τον άλλο σύζυγο, η οποία έχει τελεστεί στο εξωτερικό. Προβλέπεται, λοιπόν, ότι οι υιοθεσίες αυτής της κατηγορίας αναγνωρίζονται δικαστικά και ισχύουν αναδρομικά από τον χρόνο που έγιναν. Οπότε, το νομοσχέδιο λύνει το πρόβλημα νομιμότητας που αντιμετωπίζουν ομόφυλες οικογένειες που δημιουργήθηκαν στο εξωτερικό, ενδεχομένως και με την συμφωνία για παρένθετη κυοφορία, μια πρακτική που απαγορεύεται στην Ελλάδα, αλλά είναι νόμιμη σε αρκετές χώρες. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι τα παιδιά, με όποιον τρόπο και αν αποκτήθηκαν από τα ομόφυλα ζευγάρια στην αλλοδαπή, αποκτούν πλήρη δικαιώματα στην πατρίδα των γονιών τους.
Πέραν αυτών, στο κεφάλαιο Α’ παρουσιάζονται ο σκοπός και το αντικείμενο του νομοσχεδίου. Για τον μεν σκοπό αναφέρεται ότι ο εν λόγω νόμος αποσκοπεί στη διασφάλιση της αρχής της ισότητας, η οποία επιτυγχάνεται με την επέκταση της δυνατότητας γάμου μεταξύ προσώπων του ίδιου φύλου. Η θεσμοθέτηση της ισότητας στον γάμο δημιουργεί αυτομάτως και ισότητα στα δικαιώματα των ήδη αποκτηθέντων παιδιών. Διότι, όπως τονίζεται στην έκθεση συνεπειών, οδοδείκτης για τον νομοθέτη είναι ο σεβασμός των δικαιωμάτων των παιδιών, η προστασία της πραγματικής οικογενειακής τους ζωής και η ίση μεταχείρισή τους με τα παιδιά ετερόφυλων οικογενειών, προκειμένου να αποτραπούν φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού και σχολικού εκφοβισμού.
Το πλέον επίμαχο στοιχείο του νομοσχεδίου είναι η αναγνώριση του γάμου ανάμεσα σε άτομα του ίδιου φύλου. Η ψήφιση του νομοσχεδίου συνεπάγεται ότι εγκρίνεται η τροποποίηση του Αστικού Κώδικα, ο οποίος στο εξής θα προβλέπει ότι «ο γάμος συνάπτεται μεταξύ δύο προσώπων διαφορετικού ή ίδιου φύλου. Για τη σύναψη γάμου απαιτείται συμφωνία των μελλονύμφων». Ενώ για το επώνυμο των τέκνων προβλέπεται ότι αντί για τη φράση «έχουν για επώνυμο το επώνυμο του πατέρα τους», ο Αστικός Κώδικας ορίζει ότι τα τέκνα «έχουν σύνθετο επώνυμο, αποτελούμενο από το επώνυμο και των δύο γονέων τους. (…) μπορεί να είναι είτε το επώνυμο του ενός είτε συνδυασμός των επωνύμων».
Το Κεφάλαιο Γ’ προβλέπει τροποποιήσεις στο Εργατικό Δίκαιο και την κοινωνική ασφάλιση για τους ομόφυλους γονείς. Εν ολίγοις, διευρύνεται και πέραν των εργαζόμενων γυναικών η ειδική άδεια προστασίας μητρότητας διάρκειας 9 μηνών. Η οποία ακολουθεί την άδεια λοχείας. Με το νέο καθεστώς, οι ομόφυλοι σύζυγοι που αποκτούν κοινό παιδί θα δικαιούνται συνολικά τον ίδιο αριθμό ημερών αδείας (μητρότητας-πατρότητας) με αυτές που λαμβάνει η ετερόφυλη οικογένεια. Επίσης, εάν ένα ομόφυλο ζευγάρι εργαζομένων αποκτήσει παιδί, ο/η δικαιούχος της ειδικής παροχής γονέας έχει το δικαίωμα να μεταβιβάσει έως 7 μήνες άδειας προς τον άλλον γονέα.
Κατά παρόμοιο τρόπο, με την εξίσωση ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγών ρυθμίζονται αξιώσεις, παροχές και προνόμια των συζύγων και γονέων έναντι τρίτων ή έναντι του Δημοσίου, καθώς και η απαγόρευση απόλυσης νέου γονέα. Σε περίπτωση απόκτησης κοινού παιδιού, η διά νόμου προστασία χορηγείται έπειτα από σχετική δήλωση προς τον εργοδότη για το ποιος γονέας θα υπαχθεί σε καθεστώς μη απόλυσης. Παρ’ όλα αυτά, η προστασία εργαζόμενης έναντι απόλυσης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και για χρονικό διάστημα 18 μηνών μετά τον τοκετό ή κατά την απουσία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα λόγω ασθένειας που οφείλεται στην κύηση ή τον τοκετό, ισχύει μόνο για τις εργαζόμενες που κυοφορούν και γεννούν το κοινό τέκνο. Στο Κεφάλαιο Δ’ ο νόμος εξειδικεύει το πώς νοείται και εφαρμόζεται στην πράξη η αρχή της απαγόρευσης διακρίσεων βάσει οποιουδήποτε χαρακτηριστικού της προσωπικότητας των Ελλήνων πολιτών. Και αυτό συνιστά τη βαθύτερη στόχευση του μακράν πιο πολυσυζητημένου νομοσχεδίου που εισηγήθηκε η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Με ουρλιαχτά και με Καβάφη
Δεδομένης της αθρόας συμμετοχής στη δημόσια διαβούλευση, με πάνω από 7.000 αναρτήσεις στη σελίδα του opengov.gr, καταγράφηκε ένα απέραντο μωσαϊκό απόψεων, σε όλους τους τόνους, ανάμεσα στην ψυχραιμία και την εξαλλοσύνη. Πάντως, το 90% των σχολιαστών τοποθετήθηκε λακωνικά και αφοριστικά. H αρνητική άποψη μπορεί να εκφραστεί στο εξής σχόλιο: «Το νομοσχέδιο καταργεί το φυσικό δικαίωμα των παιδιών να έχουν μάνα και πατέρα, άρα εμπίπτει στην παραβίαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη».
Οπως αναφέρεται στη μελέτη συνεπειών του νομοσχεδίου, η πλειονότητα των σχολίων εκφράζουν την επί της αρχής διαφωνία στη βάση θρησκευτικών πεποιθήσεων ή της παράδοσης. Καθώς επίσης και στη βάση του επιχειρήματος ότι η υφιστάμενη νομοθεσία (ιδίως το σύμφωνο συμβίωσης) ρυθμίζει επαρκώς τα θέματα που αφορούν τα ομόφυλα ζευγάρια. Από ποσοτικής άποψης, υποβλήθηκαν 7.088 σχόλια, τα οποία εκτιμάται πως αντιστοιχούν σε περίπου 3.000 ξεχωριστούς σχολιαστές. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο νέο φορολογικό νομοσχέδιο, που ετέθη σε δημόσια διαβούλευση τον Νοέμβριο του 2023, τα σχόλια ήταν «μόλις» 2.833.
