Στον μεγαλύτερο διαστημικό σταθμό της Νοτιοανατολικής Ευρώπης αναμένεται να αναδειχθεί το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου μέχρι το 2027, καθιστώντας τη χώρα μας «πρωταγωνίστρια» στη μελέτη της αστρονομίας και της πλανητικής ασφάλειας, όπως εξηγούν μιλώντας στο CNN Greece, o διευθυντής και ο αναπληρωτής διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ, Σπύρος Βασιλάκος και Μανώλης Ξυλούρης.
Πώς όμως κατάφερε ένα Αστεροσκοπείο σε μια μικρή κοινότητα της Κορινθίας να μπει στο «ραντάρ» των μεγάλων διεθνών διαστημικών σταθμών και να πρωτοστατήσει στην προσπάθεια να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας για όσα συμβαίνουν σε μέρη μακριά από τη Γη;
Απαντώντας στο ερώτημα αυτό, ο κ. Βασιλάκος σημειώνει πως «το Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών έχει την ευθύνη λειτουργίας των δύο μεγαλύτερων μελετητικών τηλεσκοπίων που διαθέτει η χώρα».
Δύο τηλεσκόπια του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στη διαστημική αποστολή Psyche της NASA
Πρόκειται για το τηλεσκόπιο «Αρίσταρχος» το οποίο βρίσκεται στο Αστεροσκοπείο Χελμού πάνω από τα Καλάβρυτα, που είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο των Βαλκανίων, με διάμετρο 2,3 μέτρα και ένα μικρότερο τηλεσκόπιο που βρίσκεται στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου, διαμέτρου περίπου 1,2 μ.
Στρατηγικός στόχος του οργανισμού ήταν οι υπάρχουσες υποδομές να ενταχθούν στις νέες τεχνολογίες που αναπτύσσονται «τα τελευταία πέντε- έξι χρόνια και αφορούν τη μετάβασή μας από τον παραδοσιακό τρόπο επικοινωνιών στο νέο τρόπο μετάδοσης της πληροφορίες που βασίζεται στην οπτική ακτινοβολία, δηλαδή σε λέιζερ και στην κβαντική μετάδοση της πληροφορίας».
Αστεροσκοπείο Κρυονερίου
Μελέτες για δυνάμει επικίνδυνα αντικείμενα στο διάστημα
«Πολιτική του Αστεροσκοπείου ήταν να εντάξουμε τις υποδομές μας σε αυτό που ονομάζουμε πλανητική ασφάλεια, γιατί όλοι οι μεγάλοι διαστημικοί οργανισμοί και οι μεγάλες ενώσεις ενδιαφέρονται για δυνάμει επικίνδυνα αντικείμενα» σημειώνει ο κ. Βασιλάκος.
Έτσι, μετά από σκληρή δουλειά και διαπραγματεύσεις «υπογράψαμε ένα μνημόνιο στρατηγικής συνεργασίας με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA), ο οποίος επέλεξε αρχικά το Αστεροσκοπείο Χελμού να είναι ο πρώτος επίγειος ευρωπαϊκός σταθμός του εμβληματικού προγράμματος «ScyLight», στο οποίο η ΕΕ βασίζεται για να μεταβούμε στην επικοινωνία μέσω λέιζερ».
Πρώτο βήμα η σύζευξη με τον «Alphasat» – Άνοιξε ο «δρόμος» για την ανάπτυξη του Κρυονερίου
Δουλεύοντας πάνω στο πρόγραμμα «ScyLight» από το 2020, οι Έλληνες επιστήμονες κατάφεραν να κάνουν την πρώτη σύζευξη με τον μεγαλύτερο ευρωπαϊκό δορυφόρο «Alphasat» στα 37.000 χλμ και αυτό άνοιξε το δρόμο για την στήριξη ενός μεγαλόπνοου έργο για το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου.
«Διότι» όπως εξηγεί «αποδείξαμε στους εταίρους πως έχουμε την τεχνογνωσία, την ικανότητα και τις υποδομές να πρωταγωνιστήσουμε στις νέες τεχνολογίες».
Παράλληλα, όμως, εκμεταλλευόμενοι αυτή τη δυναμική «καταφέραμε να λάβουμε μια μεγάλη χρηματοδότηση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών, περίπου στα 16 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 10,8 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης που θα αξιοποιηθεί για την απόκτηση εξοπλισμού νέας τεχνολογίας – όπως ένα νέο ρομποτικό τηλεσκόπιο».
«Λάβαμε ακόμη χρηματοδότηση 4,3 εκατ. ευρώ από την Περιφέρεια Πελοποννήσου που θα επενδυθούν στις νέες κτηριακές υποδομές και 1,2 εκατ από τη Γενική Γραμματεία Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων που θα επενδυθούν την ανάπτυξη υποδομών αναφορικά με τη σύνδεση οπτικών ινών και σε όλα όσα χρειάζονται για τη μεταφορά των δεδομένων που συγκεντρώνονται» συμπληρώνει.
«Με τους πόρους αυτούς στόχος είναι να μετατρέψουμε το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου σε έναν από τους μεγαλύτερους διαστημικούς κόμβους στην Ευρώπη και τον μεγαλύτερο στην Νοτιοανατολική Ευρώπη» εξηγεί ο ίδιος.
ΙΑΑΔΕΤ
Οι φορείς αυτοί συνεργάζονται στρατηγικά έχοντας στόχο την μετατροπή του Αστεροσκοπείου σε διαστημικό κόμβο.
«Σκοπός είναι να επιτελέσουμε την εθνική αποστολή που έχουμε ως Αστεροσκοπείο να δίνουμε πληροφορίες στο ευρωπαϊκό κέντρο επιχειρήσεων αναφορικά με θέματα πλανητικής ασφαλείας» εξηγεί.
Δυναμική επέκταση στις οπτικές τηλεπικοινωνίες και την παρατήρηση του διαστήματος
Από την πλευρά του, ο διευθυντής ερευνών, αναπληρωτής διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ και υπεύθυνος του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου, Μανώλης Ξυλούρης επισημαίνει πως η χρήση των δύο τηλεσκοπίων μέχρι πριν από 3-4 χρόνια ήταν για καθαρά αστρονομικούς σκοπούς, για την παρατήρηση δηλαδή, ουράνιων αντικειμένων και την διενέργεια μελετών για το σύμπαν.
ΙΑΑΔΕΤ
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, όμως, ο οργανισμός έχει επεκταθεί δυναμικά στα πεδία των οπτικών τηλεπικοινωνιών και στην παρατήρηση του διαστήματος, των τροχιών δορυφόρων γύρω από τη Γη.
«Για το πρώτο πεδίο, αυτό των οπτικών τηλεπικοινωνιών, έχουμε χρησιμοποιήσει τον Αρίσταρχο με εξειδικευμένο εξοπλισμό μοντέρνας τεχνολογίας σε συνεργασία με την ESA για να κάνουμε ζεύξεις με τον δορυφόρο «Alphasat», ο οποίος είναι 37.000 χιλιόμετρα μακριά μας» υπογραμμίζει.
Μάλιστα, μέχρι τώρα έχουν γίνει πάνω από 50 ζεύξεις, έχει αποσταλεί μια δέσμη λέιζερ από τον Χελμό προς τον δορυφόρο, με αποτέλεσμα αυτός να καταλάβει τη θέση του τηλεσκοπίου πάνω στη Γη.
«Αυτό μας άνοιξε την πόρτα σε πολλά άλλα πειράματα σε αυτό το επιστημονικό πεδίο» σημειώνει ο καθηγητής.
Αστεροσκοπείο Κρυονερίου
«Το μεγαλύτερο εξ αυτών είναι η επικοινωνία σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, με την αποστολή «PSYCHE» της NASA η οποία βρίσκεται καθ’ οδόν στον αστεροειδή «16 Psyche», που έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον γιατί προσομοιάζει τον πυρήνα της Γης σε υλικά που περιέχει».
Ζεύξεις από τα 37.000 χιλιόμετρα στα… 300 εκατομμύρια
Ποιος είναι ο στόχος της αποστολής του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου τελικά; Η διαστημική αυτή αποστολή είναι εξοπλισμένη με ειδικά εργαλεία που μπορούν να μεταφέρει πληροφορίες μέσω λέιζερ. «Στόχος είναι να καταφέρουμε να κάνουμε ζεύξεις σε αποστάσεις που φτάνουν τα 300 εκατομμύρια χιλιόμετρα» αναλύει ο κ. Ξυλούρης.
Για τον σκοπό αυτό θα αξιοποιηθούν τα τηλεσκόπια «Αρίσταρχος» στο Αστεροσκοπείο Χελμού και στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου.
«Στο Κρυονέρι αναμένεται, σύμφωνα με τον επιστήμονα, να εγκατασταθεί ένα πολύ ισχυρό λέιζερ ισχύος επτά κιλοβάτ, ώστε να εκπεμφθεί μία δέσμη λέιζερ και η διαστημική συσκευή «PSYCHE» να καταλάβει τη θέση μας και να στείλει πίσω σε εμάς μια δέσμη λέιζερ μέσω του τηλεσκοπίου Αρίσταρχου».
Το χρονοδιάγραμμα
Για το μεγάλο πείραμα που προγραμματίζεται και ήδη έχουν αρχίσει να γίνονται κάποια βήματα, οι πρώτες δοκιμές θα γίνουν τον Δεκέμβριο του 2024.
Οι πραγματικές ζεύξεις με τη διαστημική αποστολή «PSYCHE» θα γίνουν την άνοιξη έως και το φθινόπωρο του 2025.
Το δεύτερο σκέλος της αποστολής αφορά την πλανητική ασφάλεια, με το τηλεσκόπιο που βρίσκεται στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου, που εδώ και ένα χρόνο παρατηρεί τροχιές δορυφόρων οι οποίες στέλνονται σε μια κεντρική βάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο του προγράμματος ESST, όπου συλλέγονται οι τροχιές όλων των δορυφόρων.
«Είναι μεγάλη ανάγκη για να καταγράφονται με μεγάλη ακρίβεια οι τροχιές, για την εποπτεία της ασφάλειας» αναφέρει ο υπεύθυνος του Αστεροσκοπείου.
Το Master Plan: Ένα τεχνολογικό πάρκο ανοιχτό στους πολίτες
Όμως πέραν των επιστημονικών στόχων του Αστεροσκοπείου, ο κ. Βασιλάκος περιγράφει πως μέχρι «τα τέλη του 2027 σκοπεύουμε να έχουμε μια ολοκληρωμένη υποδομή, ένα τεχνολογικό πάρκο το οποίο σχεδιάζουμε να ανοίξουμε και στον κόσμο».
Υπ’ αυτό το πρίσμα, πέραν των επιχειρησιακών αποστολών που θα «τρέχουν», το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου, επιδιώκεται να λειτουργήσει ως ένας πολλαπλασιαστής της ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή της Πελοποννήσου «να γίνονται συνέδρια, να επισκέπτονται μαθητές και μαθήτριες, να αναπτυχθεί αυτό που ονομάζεται επιστημονικός τουρισμός» λέει ο ίδιος.
