Σε συμφωνία, αλλά με πολλούς αστερίσκους, κατέληξαν κυβέρνηση και τράπεζες για την προστασία της πρώτης κατοικίας από τους πλειστηριασμούς. Παρόλο που στο διάδοχο καθεστώς φέρεται να ανοίγει η βεντάλια των δικαιούχων, ο… διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες.
Οι γκρίζες ζώνες στο περίγραμμα της συμφωνίας είναι αρκετές και απομένουν μόλις 11 μέρες για να αποσαφηνιστούν. Στις βασικότερες, συμπεριλαμβάνονται οι εξής:
1. ΟΙ ΕΚΚΡΕΜΕΙΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ
Το δρόμο της εξόδου από το νόμο Κατσέλη (ν. 3869/2010) θα δουν όσοι δανειολήπτες έχουν υποβάλει αίτηση ένταξης, αλλά δεν έχει οριστεί δικάσιμος. Η απόφαση της κυβέρνησης ελήφθη κατόπιν αιτήματος των εκπροσώπων των τεσσάρων συστημικών ομίλων, οι οποίοι επιθυμούν το «ξεκαθάρισμα» των βαλτωμένων υποθέσεων στα κατά τόπους ειρηνοδικεία.
Για τους υπόλοιπους, ωστόσο, το τοπίο παραμένει θολό, με κυβερνητικά στελέχη να κάνουν λόγο για μια σειρά από νομικά ζητήματα, που λειτουργούν ως τροχοπέδη στη μετάβαση των εκκρεμών υποθέσεων από το τρέχον καθεστώς στο νέο. Συνολικά, οι δύο παραπάνω κατηγορίες εκτιμάται ότι αντιστοιχούν σε 170.000 εκκρεμείς υποθέσεις.
Κυβερνητικές πηγές ανέφεραν, χαρακτηριστικά, στον «Ε.Τ.» της Κυριακής πως: «η διαφωνία έγκειται, στο εάν η συγκεκριμένη κατηγορία δανειοληπτών θα χάνει την αυτοδίκαιη προστασία που προβλέπει ο νόμος Κατσέλη». Πρακτικά αυτό αφορά στην προστασία που εξασφαλίζει ο οφειλέτης από τη στιγμή που υποβάλλει αίτηση ένταξης στο ν. 3869/2010.
Κατά τα λεγόμενα στελεχών του οικονομικού επιτελείου, η υποχρεωτικότητα της αναδρομικής ισχύος δεν είναι εύκολη υπόθεση, αφού, μεταξύ άλλων, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη: «σε ποια φάση της δικαστικής διαδικασίας βρίσκεται ο οφειλέτης, αν έχει περάσει από την πρώτη ακρόαση, πώς μπορείς να παρεμβαίνεις;».
Οι ίδιες πηγές σημειώνουν ότι: «Δεν είναι απλό. Η εκτελεστική εξουσία δεν μπορεί να παρέμβει στη δικαστική. Θέλουν προσοχή τέτοια θέματα».
Από την πλευρά τους, οι εκπρόσωποι των πιστωτικών ιδρυμάτων χαρακτηρίζουν αγκάθι τις εκκρεμείς υποθέσεις, προσθέτοντας πως: «Η διαδικασία θα μπορούσε να γίνεται αυτόματα, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να ξεχωρίσουμε την ήρα από το σιτάρι, δηλαδή αυτούς που πραγματικά έχουν ανάγκη από εκείνους που κάνουν κατάχρηση του νόμου».
Σύμφωνα με τους ίδιους, η πρόβλεψη για κρατική επιδότηση μηνιαίας δόσης δανείου που περιλαμβάνεται στο νέο καθεστώς αναμένεται να λειτουργήσει ως δέλεαρ για τους δανειολήπτες σε πραγματική αδυναμία, αποκλείοντας, αυτομάτως, εκείνους που έχουν αιτηθεί προστασίας με σκοπό να κερδίσουν χρόνο. Αξίζει να επισημανθεί πως, βάσει στοιχείων από τα ιδρύματα, σχεδόν ένας στους τέσσερις οφειλέτες που έχει υποβάλει αίτηση ένταξης στο ν. 3869/2010 ανήκει στους στρατηγικούς κακοπληρωτές.
2. Η ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ
Η φιλοσοφία του νέου πλαισίου προστασίας της πρώτης κατοικίας από τους πλειστηριασμούς θα είναι ανάλογη αυτής που διατρέχει τον εξωδικαστικό μηχανισμό (ν.4469/2017). Οπως εξήγησαν αρμόδιες πηγές στον «Ε.Τ.» της Κυριακής, οι οφειλέτες θα υποβάλουν την αίτησή τους ηλεκτρονικά, στην πλατφόρμα του εξωδικαστικού μηχανισμού (http://www.keyd.gov.gr/), όπου θα γίνουν οι απαραίτητες τροποποιήσεις για να μη χρειαστεί να στηθεί ένα πληροφοριακό σύστημα εξαρχής.
Αυτό θα «τραβάει» αυτομάτως όλα τα διαθέσιμα δικαιολογητικά, π.χ. από taxis κ.λπ. Στα πρώτα στάδια της διαδικασίας εκτιμάται πως ο οφειλέτης δεν θα καταναλώνει πολύ χρόνο (προσωπικά στοιχεία, βασικά δικαιολογητικά κ.λπ.). Το ερώτημα που τίθεται είναι από τη στιγμή που οι φάκελοι των δικαιούχων θα φτάνουν στα συνεργαζόμενα τραπεζικά ιδρύματα, κατά πόσο αυτά θα μπορέσουν να φέρουν γρήγορα εις πέρας τον «ενισχυμένο» όγκο εργασίας.
Με άλλα λόγια, στήνεται ένας δεύτερος εξωδικαστικός μηχανισμός για τα νοικοκυριά και τους επιτηδευματίες, για τον οποίο παράγοντες της αγοράς κρατούν… μικρό καλάθι ως προς την αποτελεσματικότητά του. Κι αυτό διότι οι μέχρι σήμερα επιδόσεις του ν. 4469/2017 δεν έχουν πείσει.
Ενδεικτικά αναφέρεται πως, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία για την πορεία του, έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς τη διαδικασία και ρυθμίσει τα χρέη τους 1.598 επιχειρήσεις (80 εβδομάδες λειτουργίας), ελεύθεροι επαγγελματίες (54 εβδομάδες) και αγρότες (33 εβδομάδες).
3. ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ
Κυβέρνηση και τραπεζίτες συμφώνησαν σε ένα «πρωτοεμφανιζόμενο» κριτήριο επιλεξιμότητας των δικαιούχων προς ένταξη στο νέο πλαίσιο. Πρόκειται για το υπόλοιπο δανείου, το οποίο δεν θα πρέπει να ξεπερνά τις 130.000 ευρώ. Βάσει αυτού, θα προκύπτει κατά πόσο θα παρέχεται ή όχι «κούρεμα» δανείου στον οφειλέτη. Δεδομένου ότι οι τράπεζες δεν δέχονται την οριζόντια απομείωση, το συγκεκριμένο κριτήριο θέτει τις βάσεις για κούρεμα υπό προϋποθέσεις.
Για την ακρίβεια, οι τράπεζες υποστηρίζουν ότι για να προχωρήσουν σε haircut θα πρέπει ο σχετικός δείκτης (loan to value) που αποτυπώνει το λόγο υπολοίπου του δανείου προς αξία του ακινήτου να μην πέφτει κάτω του 120%.
4. ΑΞΙΑ ΑΚΙΝΗΤΟΥ
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι εκπρόσωποι των τεσσάρων συστημικών τραπεζών έχουν εισηγηθεί κατά τα πρώτα στάδια της διαδικασίας, μόνο εκεί όπου θα ελέγχεται η επιλεξιμότητα των δικαιούχων (στα περιουσιακά κριτήρια συγκεκριμένα), να λαμβάνεται υπόψη η αντικειμενική αξία του ακινήτου.
Από εκεί και πέρα, οι ίδιες πηγές μεταφέρουν στον «Ε.Τ.» της Κυριακής πως οι τραπεζίτες ζήτησαν, εφόσον προχωράει η αίτηση του εκάστοτε δικαιούχου και φτάνει ο φάκελός του στο συνεργαζόμενο τραπεζικό ίδρυμα, να αξιοποιείται η εμπορική αξία του ακινήτου στο δείκτη loan to value, ο οποίος, όπως προαναφέρθηκε, κρίνει αν τελικά θα κουρευτεί ή όχι τμήμα του δανείου. Με άλλα λόγια, συνιστούν τις αντικειμενικές αξίες για να γίνει ένα πρώτο ξεκαθάρισμα και να τρέξει πιο γρήγορα η διαδικασία, από ό,τι θα συνέβαινε αν λαμβάνονταν υπόψη οι εμπορικές αξίες, στις οποίες το «τοπίο» είναι αρκετά ρευστό.
Κι έπειτα, στο στάδιο του κουρέματος διατυπώθηκε η πρόταση να αξιοποιούνται οι εμπορικές αξίες. Αξίζει να σημειωθεί πως για τον προσδιορισμό της εμπορικής αξίας του εκάστοτε ακινήτου, εφόσον υιοθετηθεί αυτή η εισήγηση, θα απαιτείται αξιολόγηση από μηχανικό, οπότε εκ των πραγμάτων σε αυτό το στάδιο η διαδικασία θα είναι πιο «βαριά».
5. ΟΙ ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΙ
Αρχικώς, το νέο πλαίσιο θα απευθύνεται σε νοικοκυριά με χρέη… στο κόκκινο, που θα θελήσουν να προστατέψουν την πρώτη κατοικία τους από πλειστηριασμό, αλλά και σε επιτηδευματίες, οι οποίοι έχουν λάβει δάνειο με προσημείωση της πρώτης κατοικίας τους. Πρόκειται για 237.000 οφειλέτες εκ των οποίων εκτιμάται ότι ένα ποσοστό της τάξεως του 80%, δηλαδή περίπου 190.000, πληροί τις προϋποθέσεις υπαγωγής στο νέο πλαίσιο.
Οι τράπεζες μάλιστα φέρεται να ζήτησαν και να πέτυχαν την ένταξη μόνο όσων δανείων… κοκκίνισαν έως το τέλος του 2018, προκειμένου να μην αποτελέσει ο νέος νόμος κίνητρο για αθέτηση πληρωμών.
6. ΤΟ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΔΑΝΕΙΟΥ
Παρότι τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια δεν απέχουν πολύ από αυτά του τρέχοντος καθεστώτος, το υπόλοιπο δανείου είναι αυτό που αναμένεται να κάνει τη… ζημιά. Αρμόδια στελέχη το χαρακτηρίζουν ως «κόφτη» που θα αφήσει εκτός πλαισίου χιλιάδες δανειολήπτες και δη τους επιτηδευματίες, στους οποίους η κυβέρνηση ποντάρει επικοινωνιακά.
7. Η ΜΗΝΙΑΙΑ ΔΟΣΗ
Από διαρροές που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, το σχέδιο της κυβέρνησης φέρεται να προβλέπει κρατική επιδότηση της δόσης δανείου σε ποσοστό από 30% έως και 100% για περιπτώσεις αποδεδειγμένης ένδειας. Οπως και να έχει, μένει να αποσαφηνιστεί το ακριβές ύψος αυτής και πόσοι τελικά θα είναι οι δικαιούχοι.
Πληροφορίες αναφέρουν πως το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης έχει υπολογίσει -βάσει κρατικού προϋπολογισμού- πως γι’ αυτό το σκοπό μπορούν να διατεθούν 160 εκατ. ευρώ για φέτος και 200 εκατ. ευρώ για κάθε έτος από το 2020 και μετά. Εφόσον εκτιμηθεί ότι χρειάζονται πρόσθετα κονδύλια θα απαιτηθεί έγκριση από τους θεσμούς (η ελληνική πλευρά θα πρέπει να αποδείξει ότι δεν θα υπάρξουν δημοσιονομικές επιπτώσεις).
