ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΑΠΙΟΥ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ
Από την θεολόγο του Aριστοτελείου Εκπαιδευτηρίου Λελέκου Κατερίνα.
Πάνω στην απότομη πλαγιά των Γερανείων Ορέων όπου δεσπόζει πάνω από το Λουτράκι και αντικριστά στην Κόρινθο, βρίσκεται η Ιερά Μονή του Οσίου Παταπίου, κτιριακό συγκρότημα – επέκταση του αρχαίου ασκητηρίου, που σαν λευκή αετοφωλιά ανάμεσα στ’ απόκρημνα βράχια χρονολογείται προ του ΙΔ΄ αιώνος. Στα παλαιότερα χρόνια, τον προσκυνητή που ήθελε να φτάσει μέχρι εδώ, οδηγούσε ένα ανώμαλο μονοπάτι, που βάδιζε σχεδόν αναρριχόμενος επί δυο περίπου ώρες.
Σήμερα με αμαξωτό δρόμο 14 χιλιομέτρων, προσπερνώντας άλλα μοναστήρια, ησυχαστήρια και εξωκλήσια, φτάνει κανείς στη Μονή που ιδρύθηκε και επεκτάθηκε γύρω από το αρχαίο ασκητήριο, με κόπους, μόχθους, θυσίες και δοκιμασίες το 1952. Η γύρω φύση και η πνευματική ευχαρίστηση ανταμείβουν τον προσκυνητή ή και ακόμα τον πιο απλό και περίεργο επισκέπτη. Παρά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1986 που κατέστρεψε το πανέμορφο δάσος των Γερανείων, μπορεί κανείς να θαυμάσει τη θέα της γύρω περιοχής, καθώς απλώνεται σαν αεροφωτογραφία κάτω από το βλέμμα του. Μπροστά ο Κορινθιακός κόλπος, λίγο αριστερότερα ο Σαρωνικός, αντικριστά τα βουνά της Αργολίδος, πέρα η Ζήρεια, ο Χελμός και κάτωθέν τους, η «γη των ανθρώπων». Πόλεις και χωριά απλωμένα όλα ήρεμα και γαλήνια, στη σιγή και την τάξη του σύμπαντος.
Το μοναστήρι αποτελείται από το Ιερό Σπήλαιο και από τη μεταγενέστερη εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το σπήλαιο αυτό βρέθηκε μέσα σε ένα πελώριο βράχο. Η είσοδός του είναι φραγμένη με τοίχο, δυόμισι περίπου μέτρων. Επάνω από την πόρτα του μεταγενέστερη επιγραφή αναφέρει: «Ασκητήριον του Οσίου Παταπίου, χρονολογούμενον προ του ΙΔ΄ αιώνος».
Περνώντας την πόρτα, ευρισκόμεθα μέσα στο ασκητήριο, που διαρρυθμίστηκε, πριν από πολλούς αιώνες σε Εκκλησία. Το λιθόκτιστο τέμπλο μήκους πέντε μέτρων και πάχους 30 εκατοστών, χωρίζει το Ιερό Βήμα από τον κυρίως Ναό. Ένα τρίτο τμήμα ξεχωρίζει στο βάθος, που το αποτελούν κοιλώματα της βόρειας πλευράς του Σπηλαίου. Η κόγχη της Αγίας Τραπέζης και της Προθέσεως, στο Ιερό Βήμα, είναι λαξευμένες στο βράχο. Από το Ιερό βγαίνεις στο κυρίως Ναό από την Ωραία Πύλη και το παραπόρτι της Προθέσεως. Δυο μαρμάρινες κολώνες, με επιστύλιο επίσης μαρμάρινο, παρουσιάζουν ωραίες γλυπτές διακοσμήσεις – σταυρούς μέσα σε κύκλους και φύλλα φυτών και σχηματίζουν την Ωραία Πύλη.
Επάνω στο τέμπλο και στις προαναφερόμενες επιφάνειες υπάρχουν αξιόλογες μεταβυζαντινές τοιχογραφίες. Ο δημιουργός τους με επιτυχία τις φιλοτέχνησε, αντιγράφοντας αρχαία Βυζαντινά πρότυπα του 16ου αιώνα.
Δεξιά της Ωραίας Πύλης, ολόκληρος ο χώρος του τέμπλου καλύπτεται από την παράσταση της Δεήσεως ή του Τριμόρφου. Ο Κύριος στο μέσον, καθισμένος σε θρόνο και Δεξιά Του η Παναγία και αριστερά Του ο Πρόδρομος, στραμμένοι προς Αυτόν σε στάση δεήσεως και παρακλήσεως. Στα αριστερά της Ωραίας Πύλης κατά σειρά οι Άγιοι, όρθιοι και ολόσωμοι με επιγραφές: 1) Ο Όσιος Πατήρ ημών Νίκων ο Νέος ο ευ τω ξηρώ όρει ασκήσας, 2) Ο Όσιος Πατήρ ημών Πατάπιος ο ευ τω ξηρώ όρει ασκήσας, 3) Η Οσία Μήτηρ ημών Υπομονή.
Το Ιερόν αυτό ασκητήριο υπήρχε παλαιότερα από τότε που εναποτέθηκε το Ιερό Λείψανο του Οσίου Παταπίου. Μπροστά από το Λείψανο του Οσίου βρίσκονται δυο γούβες με σχήμα γονάτου από τους πολλούς προσκυνητές. Το Ιερό Λείψανο το οποίο βρέθηκε το 1904 στα δυτικά κοιλώματα του Σπηλαίου αποκαλύφθηκε άθικτο.
Αφορμή για την ανακάλυψη στάθηκε το ύψος του Ιερέα από το Λουτράκι Κωνσταντίνου Σουσάνη. Επισκεπτόμενος συχνά το ασκητήριο-Ναό, όταν λειτουργούσε, ήταν υποχρεωμένος διαρκώς να σκύβει, γιατί το Σπήλαιο ήταν χαμηλό. Στο μαρμαρά Βασίλειο Πρωτόπαπα, από το Λουτράκι, ανέθεσαν να σκάψει για να διευρύνει προς όλες τις πλευρές. Μια νύχτα πριν αρχίσει ο Βασίλειος Πρωτόπαπας να σκάβει ο Κωνσταντίνος Σουσάνης είδε όραμα τον Όσιο να τον παρακαλεί να μην τον χτυπήσουνε. Την επόμενη μέρα ενώ έσκαβαν βρήκαν στη δυτική πλευρά μέσα σε κρύπτη το Άγιο Λείψανο, ευωδιαστό, ολόσωμο με τις σάρκες και την επιδερμίδα ακόμη, αποξηραμένες. «Το σκήνωμα στηριζόταν σε κέδρινη βάση, προς το κεφάλι και μαρμάρινη προς τα πόδια και καλυπτόταν με σειρά από κεραμίδια».
Την ταυτότητα του Λειψάνου μαρτυρούσε δερμάτινη μεμβράνη, στην οποία ήταν γραμμένο το όνομα του Οσίου Παταπίου.
Μέσα στην κρύπτη βρέθηκαν ακόμη μικρός ξύλινος σταυρός, διάφορα άλλα μοσχοβολούντα οστά και τρία ευωδιαστά κρανία, προφανώς ανωνύμων ασκητών, που ίσως είχαν ασκητέψει στο παραλαύριο σπήλαιο ή τοποθετήθηκαν εκεί από ευσεβείς Χριστιανούς πριν από την τοποθέτηση του Ιερού Λειψάνου του Οσίου, χωρίς να αναφερθούν ονόματα σε ποιους ανήκουν, καθώς και νομίσματα, από τα οποία άλλα φέρουν στην όψη των γραμμάτων τις ενδείξεις «Ιησούς Χριστός, βασιλεύς βασιλέων – ή Λέων και Αλέξανδρος Βασιλεύς Ρωμαίων» ή και άλλα ονόματα, μαρτυρούσαν ότι ο χώρος του ασκητηρίου ήταν, κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, καταφύγιο των «επιθυμούντων να ευαρεστήσωσιν τω Κυρίω ευ μονώσει».
Το Ιερό Λείψανο, κατ’ αρχήν διαφυλάχθηκε από τον Ιερέα Κωνσταντίνο Σουσάνη στο σπίτι του, μετά την άδεια του τότε Μητροπολίτη, για να προστατευτεί από αποδερμάτωση, που προξενούσαν ευλαβείς προσκυνητές του, οι οποίοι επιθυμούσαν να λάβουν κάποιο τμήμα, για ιδιωτικά τους προσκυνήματα, και αργότερα τοποθετήθηκε μέσα σε ξύλινη λάρνακα. Το 1936, πρόνοια του τότε Μητροπολίτη Κορινθίας και μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Αθηνών κ. Δαμασκηνού, κατασκευάσθηκε ευρύχωρη ξύλινη λειψανοθήκη, μέσα στην οποία, μέχρι σήμερα, φυλάσσεται από τις αφοσιωμένες μοναχές.
Το Άγιο, όμως, Λείψανο του Οσίου Παταπίου, που ακατάπαυστα
«ευωδιάζει οσμήν ευωδίας πνευματικής» και παρέχει την Ιαματική Χάρη του Αγίου Πνεύματος, σ’ εκείνους που προσέρχονται με πίστη και ευλάβεια, δεν ξέρουμε πως βρέθηκε στο σπήλαιο των Γερανείων.
Για τη ζωή του Οσίου Παταπίου δεν ξέρουμε πολλά στοιχεία, γιατί δεν έχουμε «Ντοκουμέντα» τα οποία να μας πληροφορούν για την καταγωγή του, την κοινωνική δράση του, τα τυχόν ανθρώπινα αξιώματα ή κατορθώματα ή τυχόν τιμητικούς τίτλους του, με τη συνήθη ανθρώπινη εύνοια.
Γνωρίζουμε μόνο τα όσα γράφει ο άγιος Συμεών ο Μεταφραστής για τον Όσιο και ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης. Γνωρίζουμε επίσης ολίγα στοιχεία γι’ αυτόν τα οποία περιλαμβάνονται στο «Εγκώμιον εις τον όσιον και Θεοφόρον Πατέρα Βάραν». Το μόνο που ξέρουμε για τον Όσιο είναι ότι γεννήθηκε στη Θηβαίδα της Άνω Αιγύπτου. Ασκήτεψε για καιρό στην Αιγυπτιακή έρημο τον 5ο αιώνα μ.Χ. Επειδή όμως ήθελε να αποφύγει την κοσμοσυρροή κοντά του, λόγω της φήμης του, έφυγε από την Αίγυπτο μαζί με δυο άλλους συνασκητές του – αγνώστους μέχρι τώρα – τον Όσιο Ραβουλάν και τον Όσιο Βάρρα και έφτασε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί αφού γνώρισαν την πόλη, εγκαταστάθηκαν έξω από τα τείχη, καθένας σε απόσταση κοντινή μεν, αλλά μεμονωμένα και ασκήτεψαν σε μονές τις οποίες οι ίδιοι ίδρυσαν.
Μετά τα στοιχεία του αγίου Συμεών χρονολογούμε κατά προσέγγιση και τη διαμονή του Οσίου στην Κωνσταντινούπολη και το χρόνο της Κοιμήσεώς του. Η Μονή των Αιγυπτίων ιδρύθηκε πριν το 474 μ.Χ. και καταστράφηκε το 536 μ.Χ. Ο Όσιος πρέπει να ασκήτεψε και να πέθανε της εξηκονταετία αυτή. Και αν υπολογίσουμε ότι πρέπει να έφτασε στην Κωνσταντινούπολη περίπου σε ηλικία σαράντα ετών, τοποθετούμε τη γέννησή του στη Θηβαίδα της Αιγύπτου περίπου το 430 μ.Χ., αφού πρέπει να πέθανε πριν το 536 μ.Χ. σε βαθιά γεράματα.
Εδώ στα Γεράνεια της Κορινθίας «η ταυτότητα» του Οσίου Παταπίου, έγινε γνωστή δέκα πέντε αιώνες μετά την οσίαν κοίμησή του που συνέβη στην Κωνσταντινούπολη, με θαυμαστό τρόπο το 1904, όταν αποκαλύφθηκε το Ιερό Λείψανο του Οσίου, όπου βρέθηκε να είναι γραμμένο το όνομά του «εις δερματίνην μεμβράνην». Σε αυτό το βραχώδη, απόκρημνο και αγεώργητο σημείο των Γερανείων, που μόνο ένα κομμάτι ασβεστωμένου βράχου, περί την είσοδο του Σπηλαίου, σημάδευε από μακριά την κρυψώνα αυτή, που έκρυβε μέσα στα υγρά και παγερά πετρώδη σπλάγχνα του, επί Πεντακόσια περίπου χρόνια, τον Μεγάλο θησαυρό του Χαριτόβρυτου Ιερού Λειψάνου του Οσίου Παταπίου, που είχε κοιμηθεί στην Πόλη των πόλεων, πριν το 536 μ.Χ. και είχε μεταφερθεί εδώ από την αγιογεννήτρα οικογένεια των Νοταράδων και είχε φυλαχθεί εκεί, στα τελευταία του Βυζαντίου χρόνια από την Βασίλισσα και την Βασιλομήτορα, αλλά και αγιασθείσα Ελένη Παλαιολογίνα – αγία μας Υπομονή, της οποίας η Ιερά Εικόνα είναι ζωγραφισμένη στο τέμπλο του Ιερού Σπηλαίου.
Το 1952 χτίστηκαν τα πρώτα κελιά ύστερα από όραμα του π. Νεκταρίου από τον Όσιο λέγοντάς του «Θα γίνει». Έτσι θεωρείται η 1η Αυγούστου ως «Γενέθλια ημέρα της Ιεράς Μονής». Αλλά και γενικώς ο μήνας Αύγουστος του έτους εκείνου. Διότι την 1η Αυγούστου του 1952 εγκαταστάθηκε οριστικά, με την ευλογία του Μητροπολίτου Κορινθίας κ. Προκοπίου, η πρώτη μοναχή η Ειρήνη Στεργίου, η μετέπειτα Συγκλητική. Επίσης την 14ην του ιδίου μηνός και έτους, πάρθηκε η απόφαση να τοποθετηθεί ως ηγουμένη της Μονής η Στυλιανή Γουσοπούλου. Την 28η του ιδίου μηνός και έτους στάλθηκε από τον Μητροπολίτη έγγραφο στην Ιερά Σύνοδο και από εκεί στην Κυβέρνηση με το οποίο προτεινόταν η επίσημη αναγνώριση της Ιεράς Μονής.
Μετά από την αναγνώριση της Μονής η ανοδική πορεία άρχισε. Ο αριθμός των μοναχών αυξανόταν συνεχώς. Οι πιο σημαντικές από αυτές ήταν: η Καικιλία, η Παταπία, η Ματρώνα, η Βρυένη, η Απούσα. Με τη συμβολή τους άρχισαν σιγά-σιγά να χτίζονται τα κελιά και τα εργαστήρια με προσωπική δουλειά των μοναχών. Σήμερα ο αριθμός των μοναχών ανέρχεται σε 42. Τα κελιά των μοναχών σε σχήμα Π συμπλέκονται μονώροφα και διώροφα με τα εργαστήρια και τους άλλους βοηθητικούς χώρους, που είναι απαραίτητα στα κοινόβια. Νοτιοανατολικά του σπηλαίου το Καθολικό της Ιεράς Μονής βρίσκεται προς τιμήν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και εσωτερικά μεσοτοιχία Ναΐδριο των Αγίων Αναργύρων.
Μέσα στο χώρο των κελιών Ναΐδριο της Αγίας Τριάδος και εκτός της Μονής, βρίσκεται ο Ναός της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας με γύρω του το Νεκροταφείο της Μονής. Τα Ναΐδρια αυτά με το Ιερό Σπήλαιο εξυπηρετούν τις λατρευτικές ανάγκες των αδελφών και των πολυπληθών προσκυνητών.
Αρμονικά προσαρμοσμένοι προς όλο το κτιριακό συγκρότημα είναι οι ξενώνες, κάτω του πλατώματος προ του Ιερού Σπηλαίου, με εξωτερικές εισόδους. Με την ύπαρξη των ξενώνων η Ιερά Μονή και οι μοναχές έχουν αναγάγει σε λειτούργημα το έργο της ανοιχτόκαρδης φιλοξενίας. Χαρακτηριστική κίνηση των μοναχών που επιβεβαιώνεται η μεγαλοκαρδία τους είναι η ίδρυση του γηροκομείου το 1969, ύστερα από δωρεά του Ηλία Φέρτη και στην πληρωμή του Υπουργείου Γεωργίας. Το Γηροκομείο λειτουργεί ακόμα παρόλα τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
Ο εορτασμός της επετείου των «Γενεθλίων της Μονής» την 1η Αυγούστου 1972 έγινε κάτω από κλίμα συγκίνησης και αναμνήσεων. Την ημέρα αυτή του εορτασμού των Γενεθλίων της Μονής οι παλαιότερες αδελφές θυμήθηκαν τις δυσκολίες, τα προβλήματα, τις διώξεις, αλλά και τις χαρές κάθε φορά που έβλεπαν να ξεπερνιέται κάθε εμπόδιο και το «γεώργημα του βράχου» και η μετατροπή του σε Πύλη του Ουρανού έγινε πραγματικότητα. Κάθε χρόνο την πρώτη Αυγούστου γίνεται η γιορτή των Γενεθλίων, Ευχαριστήρια Θεία Λειτουργία και συμμετοχή στην Θεία Κοινωνία. Προσφέρεται γλυκό που θυμίζει τη γλυκύτητα που ένοιωθαν να τους προσφέρει ο Άγιος, κάθε φορά που ξεπερνιόταν κάποια δυσκολία σε όλη την πορεία και την ανοικοδόμηση του κάθε τμήματος της Μονής, αλλά και στην ενοποίηση και ανασυγκρότηση της αδελφότητας.
Σχετικά με την Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου χτίστηκε με την έγκριση του Μητροπολίτη Κορινθίας κ. Παντελεήμονος το 1964 και τελείωσε το 1968 δίπλα στο Ιερό Σπήλαιο. Η αγιογράφηση του Ναού έγινε από μοναχές της Μονής Παναχράντου. Εκτός της Πλατυτέρας, του Παντοκράτορα και από τους τέσσερις Ευαγγελιστές, τα οποία επιμελήθηκε ο Πρισκοβάλης Νικόλαος, εξαίσιος αγιογράφος και μαθητής του Φ. Κόντογλου. Ο Ναός χρησιμοποιείται για όλες τις τελετές εκτός της τελετής του Βαπτίσματος, η οποία γίνεται στο παρεκκλήσι του Αγίου Σωτήρος. Το κύριο υλικό του Ναού είναι το ξύλο που τον κάνει ζεστό και φιλόξενο, γι’ αυτό άλλωστε καθημερινά τον επισκέπτονται πολλοί προσκυνητές. Όλες οι λειτουργίες γίνονται σε αυτόν το Ναό, ενώ το Σπήλαιο χρησιμοποιείται σχεδόν μόνο ως τόπος προσκύνησης του Ιερού Λειψάνου του Οσίου Παταπίου.
Έτσι με την Ιερά Μονή του Οσίου Παταπίου σφραγίζεται η μνήμη του και το έργο που προσέφερε στον τομέα της κοινωνικής και πνευματικής αγάπης κατά παραγγελία του Κυρίου μας «Ός δ’ αν ποιήσει και διδάξει μέγας κληθήσεται εν τη Βασιλεία των Ουρανών».
